آستراخان در طول تاریخ، نام های مختلفی به خود گرفته است: از جمله، ایتیل، سارای باتو، هشترخان، حاجی طرخان، آستورخان، تستیروخان. این شهر از سال 1558 میلادی پس از تصرف این منطقه توسط تزار ایوان چهارم و الحاق آن به خاک روسیه، به آستراخان تغییر نام داده است. زمانی که در سال 1558 خانات آستراخان به خاک روسیه ملحق شد، با ساخته شدن کرملین (قلعه) موقعیت اداری و اجتماعی شهر از ساحل راست به ساحل چپ رودخانه ولگا منتقل گردید و کرملین با داشتن دیوارهای بلند و برج های نگهبانی و واقع شدن در بلندترین نقطه در ساحل چپ ولگا به مرکز قدرت تبدیل شد. کلیسای بزرگ با برج 80 متری و ناقوسی با قطر سه متر در سال 1710 در محوطه قلعه ساخته شد که هم اکنون نماد سمبلیک آستراخان است. پس از الحاق آستراخان به قلمرو روسیه در سال 1558، نظر روسیه به سواحل جنوبی خزر معطوف شد و آستراخان دروازه ورود به جنوب و شرق نام گرفت

در آغاز قرن هفدهم آستراخان در تولید ماهی، به خصوص ماهیان خاویاری از جمله، استروژن، بلوگا و استرلیاد از شهرت جهانی برخوردار گردید. بازدید تزار پطر اول از آستراخان در سال 1722 به این منطقه اهمیت بیشتری داد. با ایجاد بندر و تشکیلات نیروی دریایی، آستراخان ضمن قرار گرفتن در مسیر راه بزرگ تجاری وارد مرحله تازه ای از حیات اقتصادی و سیاسی خود شد و همین توجه موجب گردید تا بعدها در آستراخان کارخانجات کشتی سازی و بنادر متعدد ایجاد شود

تسلط کمونیسم در سال 1917 و محدودیت های ارتباط با خارجیان موجب شد تا آستراخان، درخشش گذشته خود را به عنوان دروازه روسیه به خزر در حمل و نقل و تبادلات جهانی از دست بدهد و با تعطیل شدن سرکنسولگری ایران در سال 1932 در آستراخان، گمرک این شهر نیز برچیده شده و حیات اقتصادی از آستراخان رخت بربندد و با قطع ارتباطات، این شهر تاریخی در بن بست قرار گرفت و به تبعیدگاه مخالفان تبدیل شد

فروپاشی اتحاد شوروی سابق در سال 1990، خروج آستراخان از انزوا را به دنبال داشت و پس از گذشت 70 سال حکومت کمونیستی و شکستن دیوارهای آهنین، آستراخان با اشتیاق فراوان از کشتی ایرانی میرزا کوچک خان استقبال نمود و زندگی دوباره تجاری و برقراری ارتباط با دنیای خارج را جشن گرفت

طرح کریدور شمال - جنوب و تردد روزافزون کشتی های تجاری، رونق اقتصادی بیشتری را نوید می دهد. با توسعه روابط سیاسی ایران و روسیه و کسب موافقت های لازم، سرکنسولگری جمهوری اسلامی ایران در بهمن سال 1379 (فوریه 2001) مجدداً در شهر آستراخان گشایش یافت. با آغاز به کار رسمی این سرکنسولگری فصل تازه ای در مناسبات فیمابین به خصوص در زمینه های تجارت و حمل و نقل میان دو طرف برقرار گردید

منبع: سرکنسولگری جمهوری اسلامی ایران در آستراخان